Winter Sleep / Kis Uykusu (2014)

Ένα διαλογικό, πικρό, θεατρικής δομής και υψηλής κινηματογραφικής τεχνικής πολυεπίπεδο ψυχολογικό δράμα, βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κανών. Ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν ζωγραφίζει το γεμάτο συναισθηματικές αντιφάσεις πορτρέτο του, δημιουργώντας ένα έργο πολύ ιδιαίτερο, κάπως «βαρύ», αλλά βαθιά μελετημένο και έξυπνο, σκέφτεται διαλεκτικά, δουλεύει πάνω στις ψυχολογικές, φιλοσοφικές και πολιτικές αντιθέσεις και μαγεύει με τη συνθετική δύναμη των κάδρων του. Είναι μια ειλικρινής, αλλά όχι αυστηρή, πραγματεία για τα ζητήματα που μας απασχολούν από καταβολής του κόσμου και θα μας απασχολούν μέχρι ο κόσμος να γίνει σκόνη και θρύψαλα. Η ενοχή, η ανάληψη ευθυνών, η ανάγκη για ανακούφιση, η αγάπη, η ελευθερία, η μοναξιά, το νόημα της ζωής, το τίμημα των όσων πράττουμε. Ανθρώπινη, ζεστή ταινία μας φέρνει πολύ κοντά στην ψυχοσύνθεση των ηρώων.

Περιτριγυρισμένος από ένα απολιθωμένο, άγριο και μοναδικά γραφικό τοπίο, ο Αϊντίν είναι βυθισμένος σε διαρκή χειμερία νάρκη. Καυστικός σχολιαστής της καθημερινότητας, δεν εμπιστεύεται εύκολα ανθρώπους, είναι συνεχώς αρνητής των πάντων, εγωιστής, ξερόλας και υπερόπτης, είναι στην πραγματικότητα εντελώς αποκομμένος από την αληθινή ζωή, ικανός να αποστομώσει κάθε­ συνομιλητή του, ανίκανος όμως να επικοινωνήσει πραγματικά με κάθε συνάνθρωπό του. Παράλληλα συνδέει διακριτικά την όλη συμπεριφορά του ήρωα με την κοινωνική θέση και την οικονομική άνεσή του. Η ταινία είναι απόλυτα ανθρωποκεντρική, ψυχογραφική και εστιάζει στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο θεατής βρίσκεται κατά κάποιον τρόπο κι αυτός σε «χειμερία νάρκη» κατά την παρακολούθηση της ταινίας, σε μια κατάσταση «ύπνωσης», η οποία τον απορροφάει μέσα στο σύμπαν της ταινίας και τον κρατάει εκεί για 3μιση ώρες σχεδόν: μεγάλη διάρκεια, η οποία αναπόφευκτα ίσως κουράσει, αλλά ακόμα κι έτσι θα δημιουργήσει την αίσθηση πως με μια ενδεχομένως μικρότερη διάρκεια, το αποτέλεσμα δε θα ήταν το ίδιο.

Έτσι, μετά από 3 ώρες και 16 λεπτά τεράστιων υποτονικών-χαμηλότονων σκηνών και σχεδόν ασταμάτητων, ομολογουμένως ποιοτικών διαλόγων, κυρίως ανάμεσα στους τρείς κεντρικούς πρωταγωνιστές της ταινίας, έναν βετεράνο ηθοποιό του θέατρου, τη νεότερη σε ηλικία σύζυγο του και την αδελφή του, μέσα σε ένα ξενοδοχείο κάπου στην Ανατολία, η αίσθηση δεν ήταν απλά Τσεχοφική, αλλά εξόχως Μπεργκμανική, καθώς το χειμωνιάτικο τοπίο, τα βουβά διλήμματα, οι πικρές ανταλλαγές απόψεων περί ηθικής υποκρισίας, πνευματικής αλαζονείας και υπεροψίας απέναντι στην εργατική τάξη, και κυρίως ο τρόπος ομιλίας, δεν κατάφεραν να με υπνωτίσουν, παρότι έχε τρομερά αργούς ρυθμούς, γιατί θίγει θέματα που άπτονται της κοινωνίας και προβλήματα σε μία σχέση με ρεαλιστικό τρόπο, χωρίς φανφάρες, ενώ χτίζει αργά και σταδιακά συγκρούσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες. Μέσα από τους ατελείωτους διαλόγους (περιστρέφονται κάποιες φορές γύρω από τις ίδιες θεματικές εξαντλώντας συχνά την αντοχή σου) αναδεικνύονται τα προβλήματα των διαπροσωικών σχέσεων των ανθρώπων. Εδώ επιπρόσθετα αναδεικνύεται και η διάσταση που υπάρχει στην κατανόηση των πραγματικών προβλημάτων της καθημερινής ζωής των απλών ανθρώπων από τους καλλιεργημένους και φιλολογίζοντες εύπορους γαιοκτήμονες.

Η σκηνοθεσία και η φωτογραφία αποτελούν τα μεγάλα ατού της ταινίας, καθώς είναι πραγματικά υπέροχα, με εικόνες επιβλητικές. Απαιτεί προσήλωση και υπομονή. Εξαιρετικές και απόλυτα φυσικές ερμηνείες, μια μελέτη χαρακτήρων άκρως ρεαλιστικών – βγαλμένων από τη ζωή. Ο Τσεϊλάν τους δια­ποτίζει με υποδόριο, πικρό χιούμορ και λογοτεχνικά αποσπάσματα (από Τσέχοφ, φυσικά, μέχρι Σαίξπηρ και Τολστόι), αντιπαραβάλλοντας αυτά που εννοούν (και υπονοούν) οι ήρωες με μια αριστουργηματικά ζυγισμένη σκηνοθεσία-σχόλιο και αποκαλύπτοντας έτσι έναν κόσμο δαιδαλωδών προθέσεων και αμφίσημων κινήτρων. Τον κόσμο μας. Ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο πιστολίδι, καταστροφές και έρωτες. Ευτυχώς υπάρχουν καλλιτέχνες σαν τον Τσεϊλάν που με επιδεξιότητα και στοχασμό μας ταξιδεύουν αισθητικά (μοναδικά άγρια τα τοπία της Καππαδοκίας) και διανοητικά. 9.5/10!!!