Σοφία / Sofia (2018)

Ένα πολύ διαφορετικό γυναικείο πορτρέτο, απρόβλεπτο στην εξέλιξή του, απλή ως δομή και ύφος, σεναριακά περίτεχνη όμως προσέγγιση μιας πολύπλοκης βορειοαφρικανικής, μουσουλμανικής πραγματικότητας, μία κοινωνική ταινία ανθρώπινη, συναισθηματική, ανατρεπτική, με εμβάθυνση στους χαρακτήρες, με πολλούς προβληματισμούς και πολύπλευρη οπτική. Θυμίζει αρκετά το ιρανικό σινεμά, αλλά ευτυχώς λείπει ο διδακτισμός του. Η Μεριέμ Μπενμπαρέκ ξετυλίγει το πολύπλευρο πορτρέτο μιας νεαρής γυναίκας που πρέπει να υπερασπιστεί τη θέση της σε ένα βαθιά ανδροκρατούμενο και αυστηρά ταξικά καθορισμένο περιβάλλον. Η "Σοφία" ξεκινά σαν ένα κλασικό οικογενειακό δράμα για να οδηγηθεί σταδιακά μέσα από ανατροπές στην ακτινογραφία μιας ολόκληρης κοινωνίας όπου το χρήμα και η υποκρισία αποτελούν τις βασικές της κινητήριες δυνάμεις. Κινείται με αυτοπεποίθηση μέσα στο πλαίσιο μιας προβλέψιμης σύγκρουσης ιδιωτικής και δημόσιας ζωής, καταγγέλλοντας ένα αυστηρό modus vivendi, βασισμένο πάνω στην ανισότητα και στον κομφορμισμό. Όταν η Σοφία αποκαλύψει τον πατέρα του παιδιού της και στο "παιχνίδι" μπουν ο Ομάρ με την οικογένειά του, οι σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων αποκτούν μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα δυναμική. Μέσα από τις αντιπαραθέσεις τους, η μαροκινή καθημερινότητα αναδεικνύεται σε πραγματική πρωταγωνίστρια που μοιράζει ρόλους και καθορίζει συμπεριφορές, από αυτήν της φιλελεύθερης ξαδέρφης Λένα σε εκείνη της "συμφεροντολόγου" μητέρας του Ομάρ. Περιγράφει εύστοχα τη θέση της γυναίκας, αποκαλύπτει το πώς η αντρική εξουσία αυτοπαγιδεύει τους "θύτες" και συνδέει τις πολλαπλές εξαρτήσεις με το οικονομικό συμφέρον και τις ταξικές δια­φορές.

Ο κόσμος που παρουσιάζει η Μπενμπαρέκ είναι ένας ανάλγητος κόσμος, χωρίς κατανόηση ή και θέση για τον γυναικείο πληθυσμό του, όσο και αν η καλή κοινωνία της Καζαμπλάνκα αρέσκεται να νιώθει βολεμένη στις φαινομενικές κατακτήσεις της. Οι έντονες αντιθέσεις, οι κοινωνικοί περιορισμοί και η ασφυχτικά απαιτητική καθημερινότητα δημιουργούν μια σκοτεινή πραγματικότητα σε πλήρη αντίθεση με τον ηλιόλουστο ουρανό, όπου η ασφάλεια είναι επίπλαστη. Είναι ένα φιλμ που -παρά τις αφηγηματικές της ευκολίες ή και κάποια νεκρά και νωχελικά σημεία της εξέλιξης- προσπαθεί συνεχώς να ξεπεράσει τα εμπόδια, μετατρέποντας κάθε "όχι" που συναντά ή βιώνει η ηρωίδα σε κινητήριο δύναμη για να κάνει ένα βήμα μπροστά. Η Μπενμπαρέκ δε θέλει να κάνει τις ηρωίδες της θύματα αλλά να τις εμφανίσει ως προσωπικότητες που μπορούν να λάβουν αποφάσεις, μπορούν να καμπυλώσουν τους αυστηρούς κανόνες προς όφελός τους και το κυριότερο, να αποδειχτούν την κρίσιμη στιγμή απρόβλεπτες και, κατά συνέπεια, επικίνδυνες. Για αυτό και η ταινία δεν είναι απλά μια ταινία επιβίωσης κόντρα στις κοινωνικές αντιξοότητες, όμως υπάρχει κάτι στον πυρήνα της ταινίας που ανατρέπει τα δεδομένα και μετακινεί το αφηγηματικό επίκεντρο μακριά από την ταξική ανισότητα της μαροκινής κοινωνίας ή τους αυστηρούς παραδοσιακούς ρόλους και το φέρνει πιο κοντά σε ένα είδος θρίλερ που αποκαλύπτει πόσο πραγματικά πολύπλοκη είναι η κοινωνία που επιχειρεί να παρουσιάσει. Η "Σοφία" της είναι περισσότερο ένα αφηγηματικό όχημα και ένα σύμβολο για να αναδειχθούν οι κρυφές πτυχές μιας κοινωνίας γεμάτης δυνάμεις σε συνεχή σύγκρουση, πολλές φορές με απρόβλεπτο αποτέλεσμα. Μερικές από τις επιλογές της ηρωίδας της δεν δικαιολογούνται, ούτε γίνονται απόλυτα κατανοητές, όμως οι προθέσεις της Μπενμπαρέκ είναι σαφείς και αποκαλύπτουν γεμάτες βεβαιότητα την πίστη στο αύριο των ηρωίδων της. Η επιβίωση είναι σίγουρη. Η ταυτότητα του τελικού κόστους είναι που παραμένει ακόμα αβέβαιη. 6.5/10!!