Quo vadis, Aida? (2020)

Η ταινία είναι ένα λεπτοδουλεμένο, τεταμένο και βραδυφλεγές δράμα για ένα επώδυνο κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας, ένας σύγχρονος σχολιασμός της εμπλοκής των ξένων δυνάμεων στα εγκλήματα πολέμου, μια αποκαρδιωτική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία ντοκιμαντερίστικης πιστότητας και μεγάλων επιδράσεων. Μια συγκλονιστική ματιά στη δολοφονία των 8.372 κατοίκων της πόλης της Σρεμπρένιτσα (Ανατολική Βοσνία) στο τέλος του Βοσνιακού πολέμου που διήρκεσε από το 1992 μέχρι το 1995. Βασισμένη στη μαρτυρία (και το βιβλίο Under the UN Flag) του δημοσιογράφου και διερμηνέα Χασάν Νουχάνοβιτς, η πολυβραβευμένη ταινία της Ζμπάνιτς κόβει την ανάσα με την τολμηρή γραφή της, που ξεπερνά τις αγκυλώσεις του προβλέψιμου ψευδοντοκιμαντέρ για να αναδείξει τη δύναμη και τον ρυθμό ενός καταιγιστικά αγωνιώδες και σφιχτοδεμένου θρίλερ, διανύοντας μια πορεία φρίκης, χτίζοντας, λεπτό με το λεπτό, την αγωνία, σ' ένα φιλμ του οποίου η κατάληξη είναι ήδη καταχωρημένη στην Ιστορία ως ένα από τα μεγάλα εγκλήματα της ανθρωπότητας (φυσικά η σκηνοθέτης κι η ταινία τάσσεται απόλυτα υπέρ των Βοσνίων κι εναντίον Σέρβων αλλά και Ολλανδών στο φιλμ, αλλά κανείς δεν μπορεί να τη θεωρήσει μονόπλευρη, όταν έχει, πια, επιβεβαιωθεί από την ίδια την πραγματικότητα). Το παιχνίδι επιβίωσης που στήνεται από τη σκηνοθέτρια, πέρα από το σασπένς που γεννιέται από τη μάχη με τον χρόνο, ευστοχεί και στην επιλογή της πρωταγωνίστριας.

Η Ζμπάνιτς με οδηγό την σπαρακτικά εκπληκτική σωματική ερμηνεία της Γιάσνα Τζούρισιτς -πραγματικά μαγνητίζει, συγκινεί και συγκλονίζει ταυτόχρονα, αφού η αγωνία της και ο τρόπος που η σκηνοθέτρια τη μεταδίδει στο θεατή, είναι η μεγάλη επιτυχία σ’ αυτή την ταινία- βάζει σε λειτουργία έναν ωρολογιακό μηχανισμό ακριβείας ξετυλίγοντας με δραματική ακρίβεια το χρονικό ενός εγκλήματος, όπου το προσωπικό δράμα μιας μητέρας που θέλει να σώσει το σύζυγο και τα δυο αγόρια της, συμπλέκεται τραγικά με τον μεγάλο καμβά της σύγχρονης Ιστορίας. Χτίζει εξαρχής την κλιμακούμενη αγωνία και την απελπισία που προκαλεί ο κλοιός που σφίγγει, το αίσθημα της τρομακτικής πορείας προς το αναπόφευκτο, χειρίζεται δυναμικά και, ταυτόχρονα, μοναδικά το χρόνο, τη λαοθάλασσα μέσα κι έξω από το στρατόπεδο, την ιλιγγιώδη διαδρομή της Αϊντα, αλλά και την αίσθηση της τραγικής ειρωνείας, παρεμβάλλοντας στη δράση μικρές σκηνές της προπολεμικής καθημερινότητας που παίρνουν, στο παρόν της ταινίας, διάσταση γκροτέσκ. Ως αντίπαλο δέος, εκπροσωπώντας το πώς το σκοτάδι της ανθρώπινης φύσης μπορεί να αντικατοπτριστεί σε μια αυταρχική ηγεσία, είναι ανατριχιαστικό το πορτρέτο του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς από τον Μπόρις Ισάκοβιτς, αποτυπώνοντας ένα κακό που είναι τρομακτικό στο πόσο αποτελεσματικά χτίζει ένα ομοίωμα ορθολογισμού για να δώσει μια νομιμοποιητική βάση στην κτηνωδία. Οι δύο αυτές παρουσίες επισφραγίζουν και την κεντρική διαμάχη μεταξύ συμπόνιας και βαρβαρότητας που εντοπίζεται στη συλλογιστική της Ζμπάνιτς και δίνουν το στίγμα σε μια ταινία που λειτουργεί τόσο ως μια απαραίτητη εισαγωγή στους αμύητους σε μία από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας, όσο και ως μια υπενθύμισή της, σε καιρούς που οι διάφορου τύπου εντάσεις εξακολουθούν να ελλοχεύουν.

Καταγράφεται με ανατριχιαστική ακρίβεια η αβεβαιότητα και ο τρόμος της εμπόλεμης κατάστασης για τον άμαχο πληθυσμό, με τη Ζμπάνιτς να "ενορχηστρώνει" το χάος των πραγματικών περιστατικών με σκοπό να βγάλει τον θεατή από τη ζώνη άνεσής του, μεταφέροντας όσο μπορεί μέσω της κάμερας κάτι από την απόγνωση αυτού του βιώματος. Μικρές μεγάλες αποφάσεις, γραφειοκρατία, ελλιπής στήριξη, σύγχυση και αποτυχημένες πολιτικές καθορίζουν την εξέλιξη των γεγονότων, αφήνοντας πίσω μια τιτάνια οδύνη. Ένα σύνολο προσώπων, μέσα και έξω από το στρατόπεδο, πλαισιώνουν το κάδρο και εμπλουτίζουν τις επιδράσεις του, χαρίζοντας μια πολλαπλότητα, μια πληρότητα στα όσα διαδραματίζονται. Γιατί το Quo Vadis Aida? είναι μια ταινία για την ανελέητη φρίκη του πολέμου και την αβάσταχτη σκληρότητα που επιφέρει, που καταφέρνει ωστόσο να εξισορροπήσει το ασήκωτο βάρος των ιστορικών γεγονότων τοποθετώντας τα σε ένα βαθιά ανθρώπινο πλαίσιο. Δεν εκβιάζει το συναίσθημα που ούτως ή άλλως συνοδεύει τις θεματικές. Το κινεί μέσα από τεχνικά και αφηγηματικά μέσα, μέσα από την καθηλωτική ωμότητα αυτών που διαπραγματεύεται. Δεν αρκείται στην φρίκη που παρουσιάζει. Την δουλεύει με επίκεντρο τον άνθρωπο, ρίχνοντας μια ξεκάθαρη ματιά στο πώς ακριβώς συμβαίνει μια τέτοιου μεγέθους τραγωδία, στις μικρές στιγμές και αποφάσεις που καθορίζουν τον όλεθρο. Είναι τόσο προσωπική η φύση της ταινίας και τόσο ευαίσθητη η θεματολογία, που η επισήμανση αδυναμιών αναλυτικά ίσως να είναι άστοχη, αν και υπάρχουν. Ίσως η μοναδική σοβαρή ένσταση να έγκειται στο πώς δίνεται έμφαση στο ατομικό δράμα έναντι του συλλογικού, με έναν τρόπο που μοιάζει να υπονομεύει άδικα το δεύτερο. Πειστικά θαρραλέα είναι η καταγγελτική στάση του έργου απέναντι στην ανικανότητα της διεθνούς διπλωματίας και του ΟΗΕ να προστατέψουν χιλιάδες αθώους.

Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια διόλου ευκαταφρόνητη μερίδα της κοινής γνώμης παγκοσμίως που δεν αποδέχεται ως πραγματικότητα τα εγκλήματα πολέμου της σερβικής πλευράς στον πόλεμο της Βοσνίας, αποδίδοντας κρυφά ύπουλης φύσεως κίνητρα σε όσους τα επισημαίνουν, ταυτισμένα συνήθως με σενάρια περί "νέας τάξης πραγμάτων". Διευκρινιστικά, όσο κι αν η Δύση μπορεί να είχε τη δική της, όχι και τόσο αθώα, ατζέντα γύρω από τα συγκεκριμένα γεγονότα, αρχικά μην παρεμβαίνοντας και αργότερα προχωρώντας σε βομβαρδισμούς που οδήγησαν και σε απώλειες αμάχων, και όσο κι αν υπάρχει και η διάσταση παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη μεριά του βοσνιακού στρατοπέδου σε μικρότερο αναλογικά βαθμό, η ίδια η ιστορία έχει καταγράψει τον ρόλο που δυστυχώς έπαιξε η Σερβία στα γεγονότα εκείνων των ημερών. Και η οδύνη των γεγονότων αυτών είναι ισοπεδωτική, τόσο που δεν γίνεται κανείς να αποστασιοποιηθεί συναισθηματικά από αυτά. Η γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα, η μεγαλύτερη σφαγή που γνώρισε η πολιτισμένη Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια περιοχή υπό την απόλυτη προστασία των Ηνωμένων Εθνών, είναι αιτία κι αφορμή για να μιλήσει η σκηνοθέτης για κάτι μεγαλύτερο, για κάτι επιτακτικό και απαραίτητο. Και ο τρόπος με τον οποίο το κάνει, η λεπτότητα με την οποία ξετυλίγεται κάθε στρώμα του “Quo Vadis, Aida?”, μας ξεριζώνει την καρδιά για όλους τους σωστούς λόγους. Σπουδαία ταινία, που διαθέτει όλες τις διαστάσεις και αξίζει κάθε μία από τις πολλαπλές της βραβεύσεις. 9/10!!!

Κροκοδείλια δάκρυα για τη σφαγή χιλιάδων Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα της Βοσνίας χύνουν σήμερα κατά την κορύφωση των σχετικών εκδηλώσεων δεκάδες ξένες αντιπροσωπείες πρώην και νυν ιμπεριαλιστών αξιωματούχων δυτικών χωρών που αιματοκύλισαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, με αφορμή την 20ή επέτειο από την ομώνυμη σφαγή.

Μεταξύ των ξένων πρώην και νυν αξιωματούχων που θα παραστούν στις σημερινές εκδηλώσεις, είναι άνθρωποι που αιματοκύλισαν την πρώην Γιουγκοσλαβία διχάζοντας και πολώνοντας τους λαούς και που τώρα εμφανίζονται να χύνουν υποκριτικά δάκρυα για τα θύματα του πολέμου. Στοχοποιώντας τους Σέρβους, ενώ «ξεχνούν» τα αντίστοιχα εγκλήματα Κροατών και Μουσουλμάνων σε βάρος των Σέρβων αμάχων, (όλα αυτά τα υποδαύλιζαν οι ιμπεριαλιστές για να δημιουργούν προσχήματα για τις πολεμικές τους επεμβάσεις), αλλά και τα εγκλήματα του ΝΑΤΟ και των κυανοκράνων του ΟΗΕ που υποτίθεται πως στάλθηκαν σε ρόλο «ειρηνοποιού»...Ριζοσπαστης Σάββατο 11 Ιούλη 2015  ..ΔΕΝ ανηκω στον αριστερο χωρο και περαν της γνωστης τυπου ΚΚ καραμελας περι ιμπεριαλιστων κλπ διακρινω πικρες αληθειες στο αρθρο.. Πολυ καλη η ταινια, αναφερερεται  σε φρικτα  γεγονοτα που καθε λογικος Σερβος ντρεπεται αλλα....ηταν μονο οι Σερβοι οι κακοι αυτου του πολεμου ..δε νομιζω

Οι Σέρβοι φίλοι μου όταν μιλούν για τον εμφύλιο λένε διάφορά. Αναλόγως φυσικά από που κατάγεται ο καθένας και τι βιώματα είχε.

Δυστυχώς η ιστορία που καταγράφει η Jasmila Zbanic είναι πραγματική και είναι μια αφόρητη οπτική εμπειρία. Αφορά την σφαγή της Σρεμπρένιτσα, πόλη στην Ανατολική Βοσνία. Ο θεατής νιώθει την απειλή για τους ανθρώπους, το αναπόφευκτο του θανάτου τους.
Η Zbanic κλείνοντας αφήνει μια αχτίδα ελπίδας για την πατρίδα της, ότι οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν και πάλι ειρηνικά.