Offside (2006)

Ο Jafar Panahi φτιάχνει μια γλυκόπικρη κωμωδία που καταδεικνύει και σατιρίζει τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις για την ισότητα των γυναικών στην ιρανική κοινωνία, ξεδιπλώνοντας τις απόψεις του και αποκαλύπτοντας την ηλιθιότητα των προκαταλήψεων. Το γήπεδο παραμένει μια "αντρική" υπόθεση στο Ιράν με τη δικαιολογία ότι δεν πρέπει οι γυναίκες να βρίσκονται στον ίδιο χώρο με άντρες που αθλούνται και άντρες που βωμολοχούν, κάτι αντίστοιχο δηλαδή με την αρχαία Ελλάδα - είναι γνωστή η περίπτωση της Καλλιπάτειρας που μεταμφιέστηκε σε γυμναστή για να παρακολουθήσει το γιο της ν' αγωνίζεται με κίνδυνο της ζωής της. Παρ' όλα αυτά, οι ηρωίδες της ταινίας δείχνουν να γνωρίζουν πολύ καλά το άθλημα και μερικές από αυτές παίζουν ποδόσφαιρο σε μικρές τοπικές γυναικείες ομάδες, αγωνιώντας για την έκβαση του αγώνα το ίδιο με τους άνδρες φίλαθλους που βρίσκονται στις κερκίδες.

Αυτό ίσως να μετουσιώνει την ειρωνεία της ταινίας, που θέλει το Ιράν να υποστηρίζει ότι έχει μια σύγχρονη κοινωνία, όπου οι γυναίκες μπορούν να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια και να κάνουν διάφορα επαγγέλματα, αλλά να επιμένει να προσκολλάται σε εθιμοτυπικούς νόμους όπως η εμφάνιση των γυναικών και ο αποκλεισμός τους από τα κοινωνικά γεγονότα. Ο ιρανικός λαός ζει μέσα σε ένα πλέγμα νομοθετημένων αλλά και εθιμικών απαγορεύσεων. Από τη μια κυνηγάει το σύγχρονο και το πάντρεμα με την τεχνολογία και από την άλλη, για καθαρά πολιτικούς λόγους, διατηρεί όλες τις παλιές αναχρονιστικές δομές. Το υποτυπώδες κλουβί που έχει στηθεί έξω από το γήπεδο για να φιλοξενήσει τις ηρωίδες αποτυπώνει τα πραγματικά όρια στην ιρανική κοινωνία: οι γυναίκες μπορούν να είναι απλά παρούσες αλλά δεν μπορούν να συμμετέχουν επειδή οι άνδρες (τόσο οι συμπολίτες τους αλλά και ο στρατός - το ζενίθ της "μάτσο" σημειολογίας) τους το απαγορεύουν με τη βία. Ο Panahi μέσα απ' όλα αυτά καταφέρνει όχι μόνο να διαμαρτυρηθεί και να (μας) διασκεδάσει με την επικρατούσα κατάσταση, αλλά ν' αφήσει και μια γλυκιά γεύση αισιοδοξίας στο πανηγυρικό φινάλε. Ο σκηνοθέτης ακουμπάει το νυστέρι του σε όλες τις πληγές του Ιράν και τις ξύνει. Τις ξύνει, όμως, με έναν τρόπο που δείχνει την επιθυμία του να γιατρέψει και όχι να προκαλέσει. Η ευθεία καταγγελία, άλλωστε, είναι απαγορευμένη στο Ιράν!

Γυρισμένο αποκλειστικά με ερασιτέχνες ηθοποιούς και με κάμερα στο χέρι, κατά τη διάρκεια του πραγματικού αγώνα, το "Offside" δίνει περισσότερο την αίσθηση ντοκιμαντέρ παρά ταινίας μυθοπλασίας. Ο Panahi το έγγραψε, σκηνοθέτησε, και μόνταρε με το παραδοσιακό ιρανικό ύφος, χωρίς ωστόσο να έχει κάτι φρέσκο να προσθέσει στην όλη αισθητική. Απλά πλάνα και κάδρα, λειτουργικά δεμένα με ανάλογο τρόπο που εξυπηρετεί. Ελάχιστα καρέ περνούν από την οθόνη με στιγμιότυπα από τον αγώνα, και αυτά χάνονται στο βάθος πίσω από το πλήθος. Ο χρόνος όμως, που κυλάει αργά και βασανιστικά για τις κοπέλες, ακολουθεί σχεδόν λεπτό προς λεπτό το χρόνο του ματς και δίνει την αγωνία της εξέλιξής του. Η σκηνή στις τουαλέτες είναι, αδιαπραγμάτευτα, σκηνή ανθολογίας. Συμπερασματικά, το ατρόμητο "Offside" είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα του ψυχωμένου ιρανικού σινεμά, το οποίο καυτηριάζει και ξεσκεπάζει σε όλο τον κόσμο την οπισθοδρομική κοινωνία με τους αναχρονιστικούς και καταπιεστικούς κανόνες, καθώς και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ιρανικού καθεστώτος, το οποίο είχε καταδικάσει σε φυλάκιση τον Panahi, του είχε απαγορεύσει να κάνει ταινίες και να ταξιδεύει στα διεθνή φεστιβάλ στα οποία βραβευόταν. 7.5/10!!