Triangle (2009)

1. Η δαιδαλώδης πλοκή
Στο βίντεο που προτείνω, αριθμούνται οι χαρακτήρες με μία μέθοδο που την υιοθετώ και εγώ. Είναι το πιο χρήσιμο εργαλείο που βρήκα. Είναι «ο μίτος της Αριάδνης» για όσο βρισκόμαστε στο πλοίο. Κόβεται όταν βγούμε από αυτό αλλά η μία ώρα της ταινίας εκτυλίσσεται εκεί.
α) Οι Jesses διαδέχονται συνεχώς η μία την άλλη όμως παραμένουν ταυτόχρονα από δύο έως τρεις πάνω στο πλοίο. Η τρίτη σε διαδοχή ρίχνει πάντα την πρώτη στη θάλασσα και ύστερα ακούγονται οι φωνές των ναυαγών (περίπου 100" ή 50" μετά). Δηλαδή η κάθε μία παραμένει στο πλοίο για τρεις περιόδους, τριών ανόδων και πτώσεων. Εμείς αριθμούμε την ηρωίδα μας ως Jess_3, η οποία ρίχνει την 1 και ρίχνεται από την 5 με τον ίδιο τρόπο. Δεν πυροβόλησε με το δίκαννο την 4 όταν κοιτάχτηκαν κατάματα και τραυμάτισε ελαφριά τη 2 πυροβολώντας την. Αυτές τις δύο έβλεπε μαζί, όταν η 4 εξουδετέρωσε με ένα σίδερο τη 2 προτού τη ρίξει στη θάλασσα. Παρατηρούμε κάποιες τάσεις στις ενέργειές τους που μας ωθούν να τις ξεχωρίσουμε σε «μονές» ή «ζυγές» Jesses. Ας επικεντρωθούμε τώρα σε αυτές τις τάσεις συγκεντρώνοντας τα κίνητρα στην επόμενη ενότητα. Αριθμούμε και ξεχωρίζουμε σε «μονά» ή «ζυγά» και τα υπόλοιπα μέλη των εκάστοτε γκρουπ εφόσον αναπόφευκτα επηρεάζονται από τις ίδιες ενέργειες.
β) Οι «μονοί» με τους αντίστοιχους «ζυγούς» χαρακτήρες συγκλίνουν σε ορισμένα αποτελέσματα και αποκλίνουν από τα υπόλοιπα. Να θυμάσαι πως είναι πάντα η Jess του προηγούμενου γκρουπ: η φιγούρα που βλέπουνε οι ναυαγοί στο πλοίο, στον καθρέφτη της αίθουσας δεξιώσεων, αυτή που ρίχνει τα κλειδιά στον διάδρομο και που τραυματίζει τον Victor. Αλλά είναι πάντα η Jess του προ-προηγούμενου (-2) γκρουπ που προκαλεί με το δίκαννο την επίθεση στο θέατρο (x3) και μόνο όταν διαφεύγει μία «ζυγή» Sally, λαμβάνουν τα «μονά» γκρουπ σήμα κινδύνου στον ασύρματο. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ήδη από το ιστιοπλοϊκό σκάφος "Triangle" η εξελικτική πορεία των «ζυγών» γκρουπ διαφέρει σε κάποιο βαθμό από εκείνη των «μονών» που βλέπουμε στην ταινία.
γ) Κάτι απλό που σηματοδοτεί το εξελικτικό στάδιο της κάθε Jess, είναι τα ρούχα. Τις βλέπουμε στο πλοίο πρώτα με ζακέτα, μετά χωρίς ζακέτα και τελικά με εργατική φόρμα και μάσκα. Όμως οι «μονές» Jesses δε βγάζουν ποτέ τη μάσκα ενώ τις «ζυγές» δεν τις βλέπουμε χωρίς ζακέτα - κατευθείαν με φόρμα. Πρόσεξε να μην μπερδέψεις την Jess_4 με την Jess_5 που φορούν και οι δυο ζακέτες. Αυτή με το φόρεμα δεν πρόκειται να ανέβει στο πλοίο (με προβληματίζει για όσα έχουν προηγηθεί).
Σκέψου ότι αυτά είναι τα βασικά που συμφωνούμε όλοι, όποια αρίθμηση και αν προτιμάμε. Όμως σε περαιτέρω ανάλυση οι διαφωνίες, οι παραλήψεις και τα λάθη αυξάνονται εκθετικά.

2. Συμπεράσματα που τρομάζουν
Στο τέλος της ταινίας καταλαβαίνουμε ότι οι «ζυγές» Jesses είναι αυτές που παρεισφρύουν μία δεύτερη φορά στον «Αίολο». Συνεπώς, δεν είδαμε έναν πλήρη κύκλο! Μάλλον ολοκληρώνεται με δύο περιπέτειες της Jess στο πλοίο, των τριών περιόδων και εναλλάσσονται δύο μορφές τριάδων: με δύο «μονές» ή δύο «ζυγές» Jesses μαζί. Αλλά ας μην αναλύω και τα πιο απλά μαθηματικά. Έχεις αναλογιστεί ότι οι «ζυγές» υποκρίνονται; Προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα και για διευκόλυνση χρησιμοποιώ ξανά την αρίθμηση των γκρουπ της πρώτης ενότητας που την προτιμώ:
α) Όταν ήρθε η σειρά της Jess_4 να πει «Είδα κάποιον» στην αίθουσα δεξιώσεων, γνώριζε πως ήταν η δική μας Jess_3. Και όταν μετά τη σημάδευε η δική μας με το δίκαννο τό θυμόταν πως θα γλιτώσει. Η ανησυχία της μαρτυρά μόνο την αβεβαιότητά της για τη σωστή επιλογή της στιγμής και την έκβασή της.
β) Σχετικά με το ποια Jess εξαφανίζει ποια πτώματα, ισχύει ότι όσες πρωτομπαίνουν στο πλοίο είναι πολύ απασχολημένες ενώ όσες πέφτουν από αυτό δεν τα προλαβαίνουν. Άρα τακτοποιούν μόνο των επόμενων γκρουπ, οι «ζυγές» τα «μονά» και οι «μονές» τα «ζυγά», με μία εξαίρεση: Εγώ δέχομαι ότι αφότου η Jess_3 παρενέβη με το δίκαννο στην αίθουσα δεξιώσεων, η Jess_4 επέστρεψε, αποτελείωσε και εξαφάνισε τον Victor_4! Και ασφαλώς δεν ήταν ατύχημα όταν η ίδια κάρφωσε τον Victor_5! Θεωρούμε ότι θα τον εξαφανίσει μαζί με το υπόλοιπο «μονό», πέμπτο γκρουπ όταν όλοι θα είναι πια νεκροί. Όμως η ταινία δε μας τα δείχνει αυτά οπότε και οι απόψεις ποικίλλουν. Είδαμε και τη Sally_4 να ξεψυχάει ανάμεσα στα «ζυγά» και νεκρά αντίγραφά της αλλά η Jess_3 την οδήγησε ασυνείδητα εκεί.
γ) Δεν πιστεύω ότι ο Downey_4 έγραψε το όνομα της Jess επάνω στον καθρέφτη της καμπίνας. Σίγουρα θα υπέκυπτε στα τόσα τραύματά του. Εκτιμώ ότι το έγραψε μία από τις δύο «ζυγές» Jesses που υπήρχαν μέχρι πρότινος επάνω στο πλοίο. Με μεγάλη επιφύλαξη: Η τωρινή μου γνώμη είναι ότι η Jess_4 έγραψε κάποια στιγμή το όνομα για να στοχοποιήσει την Jess_5 που επρόκειτο να ανέβει. Βλέπουμε όμως την Jess_3 να γράφει τελικά το μήνυμα και προφανώς αυτή έσβησε από κάτω το όνομα! Η παγίδα απέτυχε και ήταν το πρώτο μήνυμα που είδαμε στην ταινία - έπρεπε δηλαδή βάσει σχεδίου να βλέπαμε εκεί το όνομα. Ώσπου να επιστρέψει απορημένη η «ζυγή» Jess για να ελέγξει την καμπίνα, αυτή είχε επιπλέον ανανεωθεί. Για αυτό επέλεξε και η Jess_2 να παρασύρει εκεί το ζευγάρι, επειδή γνώριζε ότι ήταν «καθαρή».
Νομίζω πως πρέπει να αποδεχτούμε ότι, για όσο η παρέα παραμένει χωρισμένη, τα γεγονότα που βλέπουμε εμείς διαδραματίζονται ταυτόχρονα. Αυτό θα σε παιδέψει αν δεν το αντιληφθείς έγκαιρα.
δ) Όταν η Jess φτάνει ξανά στο λιμάνι, δεν έχει ξεχάσει τον Victor. Έχοντας πλέον τις κατάλληλες γνώσεις ανησύχησε μήπως «έπαιζε» και αυτός τον ρόλο του. Μοιάζει όντως να υποκρίνεται αλλά ας μη βιαστούμε να το πάμε ως εκεί. Μπορεί να θέλουν να μας υποδείξουν τις ανασφάλειες της ηρωίδας που αποτέλεσαν το κίνητρο στις μελλοντικές της ενέργειες. Μάλλον κάποιοι θα θέλατε να εμπλέξω και αυτόν στο παρασκήνιο αλλά δεν πείθομαι από αυτήν την ιδέα. Τείνω να πιστεύω ότι όλα αφορούν την Jess.

Στα ελληνικά οι ξενόφερτες λέξεις δεν κλίνονται. Λέμε «ήρθαν δύο γκρουπ» και όχι «δύο γκρουπς». Όμως όσα ήθελα να εξηγήσω ήταν ήδη αρκετά πολύπλοκα και προσπάθησα τελικά να το καλύψω γράφοντας τα ονόματα όλων στα αγγλικά. Σταματάω εδώ με τον πληθυντικό τους.

3. Μυστικές συμμετρίες
Αινιγματικό παραμένει για εμένα το νόημα των ανεστραμμένων εικόνων με τις ενίοτε άκυρες συμμετρίες τους που ανατρέπουν και τις πιο φιλόδοξες υποθέσεις μου.
α) Ο πρώτος αντικατοπτρισμός, που βλέπω εγώ, είναι η σύντομη και τελευταία σκηνή της Heather κάτω από το νερό. Καθώς χάνεται στη θάλασσα βλέπουμε τα βραχιόλια της στα αντίθετα χέρια της αφήνοντάς μας με απορίες. Μερικοί υποστηρίζουν ότι αυτή είναι η μόνη που επέζησε ενώ οι υπόλοιποι πνίγηκαν και παγιδεύτηκαν σε αυτόν τον ατέρμονα βρόχο (endless loop). Δεν πείθομαι από αυτό επειδή με παρόμοια λογική η Heather μπορεί να υπομένει τη δική της μεταθανάτια εμπειρία και μόνο η κοινή της πορεία με τους υπόλοιπους να είναι πιο σύντομη. Κάποιος όμως επισήμανε πως το όνομά της είναι αναγραμματισμός του "THEATER" που κάπως με πείθει. Είναι δύσκολο κεφάλαιο η Heather. Θεοποιείται, δαιμονοποιείται ή ήταν απλά μια αφελής σε λάθος σκάφος;
β) Ο δεύτερος είναι στο δωμάτιο που βρίσκει η Jess το πικάπ, όταν η κάμερα μάς περνάει μέσα από τον καθρέφτη. Εκεί οι συμμετρίες είτε μας εξαπατούν, είτε είναι προϊόντα ορισμένων σκηνοθετικών ατελειών. Όλες οι υποθέσεις μου καταρρίπτονται από την τάξη ή την αταξία τους. Το πικάπ και όποια γράμματα καταφέρουμε να δούμε πριν, μετά, μέσα και έξω από το δωμάτιο, δεν αναστρέφονται. Όλα τα υπόλοιπα αντικείμενα και ολόκληρη η διάταξη του δωματίου αναστρέφονται οριστικά. Η Jess ξεπετάγεται οριστικά στην απέναντι πλευρά του πλοίου αλλά στα σημάδια επάνω της μόνο προσωρινή ήταν η αλλαγή. Το «ζυγό» γκρουπ παραστρατημένο καταφθάνει και αυτό στην απέναντι πλευρά αλλά η διάταξη των ναυαγών παραμένει η ίδια όπως πάντα. Περιγράφω την ελαφρά τροποποιημένη τους πορεία στην πρώτη ενότητα (1β) αλλά τώρα η «θεωρία του χάους» από μόνη της δεν μπορεί να τα εξηγήσει όλα.
Άραγε λείπει το φωτεινό αλληγορικό νόημα που θα επισκιάσει όλα τα παραπάνω; Ή πρέπει να δεχτούμε «ξερά» ότι οι αντικατοπτρισμοί σηματοδοτούν τις χωροχρονικές μεταβολές και τα όρια επιρροής τους;
γ) Στα γυρίσματα της ταινίας είδα ότι λείπει από τα σκηνικά το κατάστρωμα στη μία πλευρά του πλοίου. Είμαι βέβαιος ότι ορισμένες λήψεις έγιναν ανάποδα και ύστερα αναστράφηκαν οι εικόνες με επεξεργασία. Αυτό θα δικαιολογούσε τα ανεστραμμένα κουμπώματα στα ρούχα των ναυαγών κατά την επιβίβασή τους. Παρατήρησε την μπλούζα του Greg ή το σορτς της Jess. Τα τρία πουκάμισα θα σε ξεγελάσουν επειδή το ένα είναι για αριστερόχειρες ενώ ένα άλλο κουμπώνει με καρφάκια (πάλι ανάποδα). Όπως και να έχει, οι πιθανές τεχνικές διευκολύνσεις με αποτρέπουν από το να ψάχνω αλληγορισμούς στο καθετί. Ακόμα δε βρήκα κανέναν που να τολμά να ερμηνεύσει τις ανεστραμμένες σκηνές που υπάρχουν.
Δυστυχώς, μία άτρωτη πλοκή δεν εξασφαλίζει ότι θα ισχύει το ίδιο και με τη σκηνοθεσία. Ήταν και στα δύο σχολαστικός ο Christopher Smith αλλά λάθη γίνονται σε όλα τα έργα.

Η αγαπημένη μου σκηνή είναι η στιγμή που λερώνει το φόρεμά της. Μας δείχνει την ίδια λήψη δύο φορές. Στην αρχή διαφαίνεται η «απόγνωση της μάνας» και στο τέλος η «ματαιοδοξία της γυναίκας».

4. Αστάθμητοι παράγοντες
Πρέπει να συμπεριλάβω κάπου μερικά γεγονότα που φαινομενικά μπορούν να αναθεωρούν τα παραπάνω και ίσως κάποια να τα έχεις εντοπίσει ήδη. Για παράδειγμα:
α) Θεωρώ δεδομένο ότι τα γκρουπ εκτελούν πάντα τις ίδιες ρουτίνες των «μονών» ή των «ζυγών» αλλά η φράση του Downey που συνοδεύει το "...I can see someone" διαφοροποιείται λίγο και στις τρεις αφίξεις των ναυαγών. Είναι όμως αντιληπτό πως αυτό ποτέ δεν επηρεάζει τίποτα.
β) Στο κυνηγητό της Jess με τον εαυτό της βρίσκουμε διαφορές και στα μαγειρεία και όταν πετάει την περιστροφική βάνα. Πάλι δεν προκαλούνται αποτελεσματικές αλλαγές και με όλα τα προηγούμενα μπορεί να προκύπτει απλά και όμορφα το ρητό «τὸ πεπρωμένον φυγεῖν ἀδύνατον».
γ) Στο μεταξύ ακούσαμε και κάποια βήματα από το επάνω κατάστρωμα (αμέσως πριν την κοντακιά) που σίγουρα ανήκαν σε μία «ζυγή» Jess, αφού μία υπήρχε τότε. Όμως υπάρχουν εκκρεμότητες που πρέπει να τακτοποιηθούν σε διαφορετικές στιγμές και οι πιθανές διαδρομές ίσως καθιστούν το σύστημα «χαώδες». Εγώ πάντως αρκούμαι στο «η Jess τρέχει σε εκκρεμότητες»...
δ) Προσωπικά, προτιμώ να σκέφτομαι τις ανανεώσεις του πλοίου ως ένα τέχνασμα του Smith που εκτός από έναν όμορφο στολισμό του μυστηρίου (ο μπουφές) χρησιμεύουν και ως δικλείδα ασφαλείας στα πιθανά κενά της πλοκής (plot holes). Στις ίδιες προθέσεις αποδίδω και την απόφασή του να ρίξει την Jess σε λήθαργο στην παραλία, αποκρύπτοντάς μας έτσι πόσος χρόνος περνά και όσα συμβαίνουν ταυτόχρονα στο πλοίο. Μας αποθαρρύνει αλλά και μας γλιτώνει από μία θάλασσα πιθανοτήτων. Χάνονται επίσης στιγμές όταν η Jess κατεβαίνει στο μηχανοστάσιο του πλοίου αλλά και κατά την εισαγωγή της ταινίας.
Υπάρχουν πολλά ακόμα να αναλύσουμε, όμως αυτό το κείμενο είναι ήδη αρκετά μεγάλο και προσπαθώ τώρα να σε πείσω πως όλα αυτά φαίνονται υποδεέστερα αν οι αλληγορισμοί πετύχουν.

5. Ένα ύπουλο νόημα
α) Κάποιοι συνδέουν τις στιγμές που η Jess πεθαίνει με αυτές που ξυπνάει (σκάφος, ακτή, ταξί) ώστε να ορίσουν χρονικές θηλιές και έπειτα με πειστήριο τη «λήθη» υπόσχονται λογική ροή στον αλλόκοτο κύκλο. Όμως όσο και αν φαίνεται διασκεδαστικό να δημιουργούμε σκουληκότρυπες ή να ψάχνουμε την κρυμμένη Jess σε στεριές και θάλασσες, θα καταντούσε κουραστικό να κοιτάμε σε ένα καλειδοσκόπιο από δαύτες δίχως κάποιο νόημα για ανταμοιβή. Οι αναφορές του Smith σε μύθους όπως του Σισύφου ή και έργα όπως της «Λάμψης» (237) καταλήγουν να ενοχοποιούν περισσότερο την ίδια και τους υπόλοιπους παρά να τους δικαιολογούν για την ατυχή τους θέση. Τείνω να πιστεύω πως τα πάντα αφορούν μία κρυφή αλήθεια μέσα στο μυαλό της Jess που αργοσβήνει στο δρόμο. Το κακό έχει γίνει, το παιχνίδι έχει προ πολλού τελειώσει και μόνο μερικές αναλαμπές τη βασανίζουν. Ίσως και να κατάφερε να παραμείνει για λίγο ζωντανή, σε καταστολή (8:17 με 11:30).
β) Νομίζω καλύπτουν επιδέξια ότι ο Tommy επέζησε από το αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ο οδηγός του ταξί λέει μόνο «δε σώζεται το παιδί» και «δεν υπάρχει τρόπος να το επαναφέρουν» (πνευματικά). Η γυναίκα ελέγχει το σφυγμό του ενώ ο άντρας πιάνει ένα εύκαμπτο καπέλο και δεν το ξεδιπλώνει, προφανώς για να ανακουφίσει με αυτό το κεφάλι του παιδιού από την άσφαλτο. Όσο για το φόρεμα της Jess: μάλλον αυτό φορούσε στο πραγματικό συμβάν. Η γνώμη μου είναι ότι δεν προλάβαινε να αλλάξει ή ακόμα χειρότερα με αυτό θα δικαιολογούσε και την αργοπορία της.
Αρκετοί παραλληλίζουν τον οδηγό στο τέλος με τον «Βαρκάρη του Αχέροντα». Δεν είναι όμως ο Χάρων. Είναι ο Tommy, είναι 38 ετών (η ηλικία του ηθοποιού) και είναι κατά συρροή δολοφόνος! Με μία ακόμη έμμεση αναφορά στη «Λάμψη», βλέπουμε το παιδί να φοράει μια κίτρινη (εδώ) μπλούζα με το διαστημικό λεωφορείο (shuttle) - το μέσο που μας πάει στον ουρανό.
Το όνειρο της Jess στην παραλία, που μοιάζει με νεκρή, δεν είναι όνειρο. Είναι το αμάρτημα του Tommy. Ποτέ δε βλέπουμε το πρόσωπο της νεκρής. Είναι κάποιο από τα θύματα που μοιάζουν στη μητέρα του. Προσεγγίζει την κοπέλα επειδή του τη θυμίζει και μάλιστα ακριβώς στο συμβάν που του χάραξε το δρόμο. Προσφέρεται να τη μεταφέρει στο λιμάνι όμως καταλήγει νεκρή στην παραλία.
γ) Θεωρώ πιθανό να μην πεθαίνει η Jess την ημέρα του ατυχήματος, αλλά να παραμένει σε κωματώδη κατάσταση για δεκαετίες. Έτσι δικαιολογείται ευκολότερα και η εμφάνιση του Tommy ως ενήλικα. Ίσως τελικά η στιγμή του τέλους (11:30) να έρχεται τριάντα χρόνια αργότερα, όταν ο Tommy αποφασίζει να τραβήξουν την πρίζα και για αυτό φορά τα μαύρα. Ίσως και να της ανιστορούσε όλα του τα αμαρτήματα! Ίσως μικρή σημασία να έχει για την Jess ο χρόνος...

Πιστεύω πως υπάρχουν και άλλοι τραγικοί υπαινιγμοί με πρωταγωνίστρια αυτήν τη γυναίκα. Όμως για κάποιους από αυτούς δεν είμαι βέβαιος και ίσως φανώ υπερβολικός. Καλύτερα να τους συμπεράνεις εσύ. Ελπίζω να κατάλαβες ότι όσα συμπεράσματα και αν βγάλεις, μόνο πιο φρικτό κάνουν το νόημα της ταινίας. Τελικά, η μόνη ομορφιά που μπορείς να βρεις σε αυτό, είναι αυτή που προβάλλεται μέσα σου.