Son of Saul (2015)

Ένα πρωτότυπο και τολμηρό αριστούργημα, καταφέρνει από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο της λεπτό, να σε κάνει να γραπωθείς από το κάθισμα και να μην μπορείς να πάρεις ανάσα, με μια απίστευτη απεικόνιση του Άουσβιτς και τον Laszlo Nemes να παρουσιάζει ανελέητα την κόλαση του Ολοκαυτώματος μέσα από την τραγική ιστορία του πρωταγωνιστή του κάνοντας μια ταινία με αμεσότητα που σε κρατά ταραγμένο δέσμιό της. Ο φακός του ακολουθεί διαρκώς τον Saul, καθώς περιπλανιέται μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η φρίκη που τον περιβάλλει είναι πανταχού παρούσα, εμείς όμως ποτέ δεν την βλέπουμε καθαρά. To θολό βάθος πεδίου αντανακλά και την ψυχοπαθολογία του ήρωα, που έχει "διδαχτεί" να μην κοιτάζει γύρω του. Στο πρόσωπο ενός νεκρού παιδιού αναγνωρίζει ο Saul πιθανότατα το δικό του και κάνει σκοπό της ζωής του να διασώσει τη σορό του από τους φούρνους και να τη θάψει. Έτσι η ταινία μετατρέπεται σιγά σιγά από ένα σκληρό δράμα επιβίωσης σε μια σπαραχτική υπαρξιακή οδύσσεια. Ο Geza Rohrig κουβαλά την ταινία στη πλάτη του, καθώς η κάμερα του Nemes δεν τον αφήνει λεπτό από τα μάτια της. Έχει μια συνεχής ένταση στο πρόσωπο του και μια διαπεραστική οξύτητα στο βλέμμα του που σε πείθει ότι αυτός ο άνθρωπος έχει δει κάτι που άλλοι δεν θα μπορούσαν.

Η χρήση της φωτογράφισης μικρού πεδίου, η μόνιμη παρουσία στοιχείων εκτός πλάνου στην αφήγηση και το μονόπλανο καρφωμένο μόνιμα σχεδόν στο πρόσωπο του τραγικού πρωταγωνιστή δεν γίνεται αρεστό από πολλούς και δικαιολογημένα, γιατί αγωνιάς να δεις τι γίνεται ακριβώς δίπλα και δεν το μαθαίνεις, είναι σα να φτάνεις στη πηγή και να μην πίνεις νερό. Βέβαια, από την άλλη, αντί να προσπαθήσει να αναπαραστήσει τη φρίκη, σου δίνει την αίσθηση ότι έχει όντως πάει με την κάμερά του επί τόπου και πως δεν τολμά να μας δείξει τι γίνεται. Καταλαβαίνεις όμως πάρα πολύ καλά τι γίνεται. Το ακούς σε όλους αυτούς τους φρικτούς ήχους. Το νιώθεις. Σου επιτρέπει να γνωρίσεις την απάνθρωπη κτηνωδία, χωρίς όμως να σου στοιχειώσει το μάτι σου με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Παντρεύει το περιεχόμενο με την μορφή. Απεικονίζοντας μια ακριβή πραγματικότητα όσο γίνεται πιο πιστά στην ιστορία, τα γεγονότα και οι τόποι της φρίκης παρουσιάζονται κατακερματισμένα αφήνοντας χώρο στην φαντασία του θεατή. Η κάμερα στο χέρι ακολουθεί τη διαδρομή του Saul με ρυθμό φρενήρη, μεταμορφώνοντας τη βιωματική ιστορία σ’ ένα ιλιγγιώδες θρίλερ, μαζί και μια ταινία τρόμου, όχι μόνο λόγω περιεχομένου, αλλά και λόγω απεγνωσμένης ταχύτητας. Ο απόκοσμος και τρομαχτικός ήχος από τη βοή του εργοστασίου, τις κραυγές των κρατουμένων, ως τις βίαιες φωνές Γερμανών και Εβραίων επικεφαλής είναι κορυφαίος από μόνος του, αντικαθιστά τη δράση που συμβαίνει, αποτρόπαια, εκτός κάδρου, αλλά ακούγεται μέσα του.

Συνολικά, είναι μια ταινία, ατόφιο διαμάντι. Η πιο εφιαλτική και πραγματικά αδυσώπητη απεικόνιση του πραγματικού γεγονότος, χωρίς καν μια σκηνή που να έχει υποστεί τεχνική επεξεργασία. Όλα τα πλάνα της είναι τόσο άρτια-άψογα δομημένα που νιώθεις ότι συμμετέχεις και εσύ σ' αυτή την κόλαση. Βγάζει την ωμότητα, τις σκληρές εικόνες, την αγωνία των πρωταγωνιστών και όλο αυτό το κλίμα με τόσο ρεαλισμό. Θεωρώ ότι υπάρχει μεγάλη δόση ελπίδας μέσα σε μια τόσο σκοτεινή ιστορία. Σου φέρνει κοντά τον πρωτόγονο τρόμο μιας ανθρώπινης τρέλας, που αναγνωρίζει το έγκλημα κι απλώς ζητά, επιτέλους, άφεση αμαρτιών. Μέσα στην πλήρη απώλεια της ηθικότητας, των αξιών και της θρησκείας, ο άνθρωπος ο οποίος ακούει μια φωνούλα μέσα του για να κάνει μια φαινομενικά μάταιη και άχρηστη πράξη, βρίσκει εκεί μέσα την ηθική και την επιβίωση. Μιλά και για την εμπειρία των στρατοπέδων συγκέντρωσης και για την τρέλα που τα απορρέουν με τρόπο που δεν έχει μιλήσει κανείς άλλος στο σινεμά ως τώρα. Και μας παραδίδει μια ταινία-βίωμα. 10/10!!

Κάμερα στον ώμο και τρέχουμε, μέτριο σενάριο, και συνολικά κουραστική έως εκνευριστική. Αφήνει την εντύπωση πως μια ταινία μπορεί να αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και υψηλότατες βαθμολογίες, ακόμα και αν ο πρωταγωνιστής πέρδεται επί 90 λεπτά, αρκεί ο ποπός να σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο έθνος ή να έχει συγκεκριμένες προτιμήσεις (π.χ. “Moonlight”). Καμία διάθεση μισαλλοδοξίας, απλώς περιγράφω ένα γεγονός. Υπάρχουν άλλες ταινίες με τα προαναφερθέντα “συγκεκριμένα” χαρακτηριστικά, στις οποίες έδωσα απλόχερα υψηλές βαθμολογίες (π.χ. “Pi”, “To Dust”, “Blue is the warmest colour”, “Brokeback mountain”) επειδή άξιζαν σαν ταινίες. Σε αυτή όμως…όχι.